نام اختصاری:DAT

سایر نام ها: آزمایش کومبس مستقیم، آنتی گلبولین گلبول قرمز، آنتی هیومن گلوبولین تست، آنتی گلبولین انسانی، تست آنتی گلبولین مستقیم،

Antiglobulin Test, Direct,/ Direct Anti humanglobulin Test,/ Coombs Test; Direct, Red Blood Cell Antiglobulin,/ Direct Antiglobulin Test Standard

بخش انجام دهنده: هماتولوژی

نوع نمونه قابل اندازه گیری: خون کامل EDTA دار

حجم نمونه مورد نیاز:  2 ml

شرایط نمونه گیری:

1. نیز به ناشتایی نمی باشد.

2. از خون وریدی بند ناف برای تشخیص آنتی بادی در نوزادان استفاده می شود. 

ملاحظات نمونه گیری:

1. از بیمار نمونه خون وریدی گرفته و آن را در ویال های حاوی EDTA  (درب بنفش کم رنگ)جمع آوری می نماییم.  جهت بررسی بیماری همولیتیک نوزادان (HDN) نمونه بند ناف را در ویال درب قرمز جمع آوری نمایید.
2.  DAT باید بر روی لوله درب بنفش (EDTA) انجام شود تا از فعال شدن تصنعی کمپلمان جلوگیری گردد. بنابراین برای بررسی موارد غیر از HDN، از لوله درب قرمز استفاده نشود. 
3. ویال  را چندین بار به آرامی سروته کرده تا به خوبی با ضد انعقاد مخلوط گردد.
4. محل خونگیری را از نظر خونریزی بررسی نماییدو در صورت لزوم با باند فشاری بانداژ نمایید.
5. در مورد کیسه خون، تاریخ و زمان خونگیری و امضاء نمونه گیر بر روی کیسه خون درج گردد.
6. در صورت نمونه گیری در خارج از آزمایشگاه نمونه می بایست در کمتر از 48 ساعت به آزمایشگاه ارسال گردد.

موارد عدم پذیرش نمونه:

ü      همولیز واضح

ü       ارسال نمونه در لوله درب قرمز به غیر از نمونه بند ناف نوزادان جهت بررسی HDN

ü      برچسب زدن اشتباه ویال نمونه

شرایط نگهداری: نمونه در دمای اتاق و یخچال تا 48 ساعت پایدار است. نگهداری نمونه در فریزر مناسب نیست.

اطلاعات تکمیلی: آزمایش کومبس مستقیم نشاندهنده تهاجم آنتی بادی های جریان خون بیمار به گلبول های قرمز است. گلبول های قرمز بیمار مشکوک به داشتن آنتی بادی های ضد گلبول قرمز را می شویند تا گاماگلبولین های اضافی (ایمونوپروتئین‏های اضافی) آزاد حذف شوند. سپس سرم کومبس (آنتی هیومن گلبولین)به گلبول قرمز می افزایند. اگر آنتی بادی بر سطح گلبول های قرمز وجود داشته باشد، سرم کومبس موجب آگلوتیناسیون خواهد شد. هر چه مقدار آنتی بادی های ضد گلبول های قرمز بیشتر باشد، توده ی گلبول ها بزرگتر خواهد شد. در این صورت نتیجه آزمایش را از حد مثبت ضعیف تا 4+ گزارش می کنند. اگر گلبول های قرمز با آنتی بادی های ضد گلبول قرمز (ایمینوگلبولینها) پوشیده نشده باشند، آگلوتیناسیونی پدید نمی آید و آزمایش منفی است.

کاربردهای بالینی:

1. معرف آنتی‏هیومن گلوبولین  polyspecific، ایمونوگلوبولین (مخصوصاً IgG)و اجزاء کمپلمان (مخصوصاً C3d) متصل شده به گلبول قرمز را ردیابی می‏کند.
2.  DAT بطور شایع در بررسی همولیز القاء شده توسط آنتی‏بادی (مثل HDN، آنمی‏همولیتیک اتوایمیون، آنمی همولیتیک القاء شده با دارو و واکنش ناشی از انتقال خون) مورد استفاده قرار می‏گیرد. 

روش مرجع: Hemagglutination Antiglobulin test

گلبول­های قرمز شسته شده و فاقد ایمونوپروتئین‏های اضافی در معرض گلوبولین ضدانسانی (anti human) و اجزاء کمپلمان (C3) به عنوان معرف‏های polyspecific یا monospecific قرار می‏گیرند. هماگلوتیناسیون نشانه حساس بودن است.

روش ارجح: -

سایر روشها: آگلوتیناسیون با معرف monospespecific تکمیلی، آزمایش ژل، فلوسیتومتری، الایزا.

مقادیر طبیعی: منفی (عدم آگلوتیناسیون)

تفسیر: تست آنتی‏گلوبولین مستقیم (کومبس) گلبول­های قرمز حساس شده با IgG را در HDN و کم خونی همولیتیک آنتی‏بادی گرم ردیابی می‏کند. معرف مناسب قادر به ردیابی گلبول­های قرمز حساس شده با جزء C3d کمپلمان در کم خونی همولیتیک آنتی‏بادی سرد هم خواهد بود. در سایر مواردی که همولیز داخل بدن (in vivo) رخ داده مثل واکنش‏های انتقال خون و کم خونی همولیتیک القاء شده توسط دارو هم استفاده از این آزمایش کمک کننده خواهد بود. مکانیسم‏های DAT مثبت عبارتند از اتوآنتی‏بادی­های گرم، هیپرگاماگلوبولینمی و آنتی‏بادی­هایی که بصورت کاذب مثبت شده‏اند. کم خونی‏های همولیتیک اتوایمیون گرم معمولاً با واسطه IgG و کمتر شایع توسط IgG و C3 و بطور ناشایع تنها با واسطه C3 ایجاد می‏شوند. 

محدودیت ها و عوامل مداخله گر :

§         آنتی بادی های ضد فسفو لیپیدی (آنتی بادیهای ضد کاردیولیپین) می تواند سبب نتایج مثبت کاذب در کومبس مستقیم گردد.

§         آنمی همولیتیک اُتوایمیون گاهی ممکن است در نتایج کومبس منفی رخ دهد.

§         یافتن IgG یا اجزاء کمپلمان متصل شده به گلبول قرمز همیشه همراه با همولیز در داخل بدن (in vivo) نخواهد بود.

§         این آزمایش در درصد کمی از اهداء کنندگان طبیعی خون مثبت می‏شود.

§          شایع­ترین علت مثبت شدن DAT در افرادی که همولیز ندارند، به علت آنتی‏بادی­های القاء شده توسط داروست.

§         نمونه خون کامل قبل از آزمایش نباید در فریرز گذاشته شود چرا که در دمای پایین، اتوآنتی‏بادی­های سرد که در بسیاری از سرم‏ها وجود دارند قادر به فعال کردن کمپلمان خواهند بود. با استفاده از EDTA می‏توان از فعال شدن کمپلمان جلوگیری کرد. 

§         داروهایی که موجب نتایج مثبت کاذب می شوند عبارتند از: آمپی سیلین، کاپتوپریل، سفالوسپورین ها، کلرپرومازین (تورازین)، کلرپروپامید، هیدرالازین، ایندومتاسین (ایندوسین)، انسولین، ایزونیازید، لوودوپا، متیل دوپا (آلدومت)، پنی سیلین، فنی تویین (دیلانتین)، پروکایین آمید، کینیدین، کینین، ریفامپین، استرپتومایسین، سولفونامیدها و تتراسیکلینها.

توضیحات:  آزمایش کومبس به روش آگلوتیناسیون بسیار حساس و دارای اشکالاتی است و باید در انجام تمام مراحل و مواد مصرفی دقت فراوان کرد چرا که وجود آلودگی میکروبی در گلبول ها، وجود آنتی ترانسفرین در مصرف آنتی گلبولین، آلودگی لوله ها و ظروف مصرفی و بالا بودن سرعت یا زمان سانتریفیوژ در ایجاد مثبت کاذب و عواملی چون شستشوی ناکافی گلبول ها، کهنه بودن سرم مصرفی به دلیل از بین رفتن کمپلمان، کوتاه بودن زمان یا سرعت ساتریفیوزژ و کوتاه بودن زمان انکوباسیون در ایجاد منفی کاذب نقش دارند.

          منابع :

1. کتاب اصول و تفسير آزمايشهاي سرولوژي باليني، دکتر پرويز پاکزاد
2. کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر جامعه نگر
3. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر مير
4. سايت مايو کلنيک (Mayo mediacal laboratories):  http://www.mayomedicallaboratories.com/test-catalog/Overview/9008

5. Jacobs S. D, DeMott R. W, Oxley K. D, Laboratory test handbook, 3 rd,Lexi comp,2004, pp: 176-177