نام اختصاری:HBs Ag

سایر نام ها: HBV Surface Antigen، Hepatitis Bs Ag

بخش انجام دهنده: ایمونولوژی

نوع نمونه قابل اندازه گیری: ترجیحاً سرم، پلاسما ( هپارینه و  EDTA دار ).

ü      همچنین در مدفوع، ترشحات واژن و ترشحات زخم قابل اندازه گیری است.

حجم نمونه مورد نیاز:   2 ml

شرایط نمونه گیری:

 1. نیاز به ناشتایی نمی باشد.

2. نمونه گیر باید  قابلیت انتقال هپاتیت از طریق خون آلوده را در نظر بگیرد. 

ملاحظات نمونه گیری:

1. محل خونگیری را از نظر خونریزی بررسی نمایید.
2. به بیمار مشکوک به هپاتیت گوشزد نمایید که از تماس نزدیک با سایر افراد پرهیز کند.
3. تا زمانی که نتایج سرمی خلاف آن را ثابت ننموده، بیمار را باید آلوده در نظر گرفت.
4. پس از نمونه گیری سوزن سرنگ را بلافاصله در ظرف مخصوص (Safety box) بدور اندازید.
5. در صورت نمونه گیری در خارج از آزمایشگاه، نمونه را سریعاً به آزمایشگاه بفرستید.
6. برای بیماران مشکوک به هپاتیت فرمی از سابقه ابتلاء به بیماری را یادداشت کرده و آن را مستند کنید.

موارد عدم پذیرش نمونه:

ü      نمونه همولیزه شدید.

ü      نمونه لیپمیک شدید.

ü      نمونه ایکتریک شدید.

ü      فریز کردن و ذوب کردن مکرر

ü      استفاده از نمونه های حاوی فیبرین، آلودگی میکروبی و  غیر شفاف توصیه نمی شود.

شرایط نگهداری:

• §   نمونه خون را در ظرف 24 ساعت سانتریفیوژ کرده و سرم را از لخته جدا نمایید.  نمونه به مدت 24 ساعت در دمای اتاق  و 7 روز در ◦c 4 پایدار است.
• §   برای نگهداری طولانی تر نمونه را در ◦c 20-  قرار دهید.

کاربردهای بالینی:

1. تشخیص عفونت حاد و مزمن و ابتلاء به عفونت اخیر ویروس هپاتیت  B .
2. تعیین وضعیت عفونت مزمن هپاتیت B و پایش بهبود بیمار.
3. افتراق هپاتیت B از انواع دیگر هپاتیت.
4. اندازه گیری آن در دوران حاملگی، قبل از انتقال خون و پیوند بافت ضروری است.

روش مرجع: Immunoblot, PCR

روش ارجح: RIA، ELISA (EIA) ( روش ساندویچ غیر رقابتی)

سایر روشها: کمی لومینوسانس،ژل دیفیوژن، کانتر ایمونو الکتروفورز، هماگلوتیناسیون

مقادیر طبیعی: منفی (عدم حضور آنتی بادی در سرم)

ü      مقادیر بر اساس Cutoff تعیین شده در کیت لحاظ می گردد.

تفسیر: در این آزمایش آنتی ژن سطح خارجیویروس (Surface) مورد شناسایی قرار می گیرد. این آزمون ساده ترین و متداول ترین آزمایش هپاتیت B می باشد

و اولین آزمایشی است که غیر طبیعی می گردد. HBsAg  پیش از آغاز نشانه های بالینی افزایش می یابد (دوره کمون بیماری 6 هفته تا 6 ماه می باشد) و در طی اولین هفته پیدایش نشانه ها به اوج رسیده و پس از فروکش نمودن یرقان به حد طبیعی باز می گردد. HBsAg معمولاً نشانه عفونت فعال HBV است. در 10 % موارد ممکن است HBsAgدر خون بیمار  برای سالهای متمادی پایدار باقی بماند.  این حالت بیمار به عنوان ناقل مزمن در نظر گرفته می شود و عموماً بدون علائم بالینی می باشد.  صحت آزمایش HBsAg  با مثبت بودن آزمایش  Anti- Hbc total  تأیید می شود.

عوامل مداخله گر :

• معمولترین خطا در روشهای EIA، RIA شستشو ناکافی و یا آلودگی معرف با مواد آلوده می باشد.
•  نمونه های دارای فیبرین، آلودگی میکروبی، همولیزه ، لیپمیک و ایکتریک  موجب تداخل در آزمایش می گردد.
• خونی که حاوی مواد ضد انعقاد نامناسب باشد یا بیمارانی که اختلال در تولید لخته دارند ممکن است واکنش مثبت کاذب ضعیف بدهند.

توضیحات:

• به عنوان یک تست غربالگری مستقل، جهت تعیین وضعیت HBsAg در زنان باردار شمارده نمی شود.
•  افراد از جمله کودکان و نوزادانی که اخیرا واکسن هپاتیت B را دریافت نموده اند ممکن است نتایج آزمون HBsAg مثبت گذرا  (به دلیل دوز بالایی از HBsAg مورد استفاده در واکسن نسبت به توده بدن فرد) داشته باشند.
• در صورت مثبت شدن آزمایش تکرار آزمایش ضروری است. در صورت امکان بهتر است تکرار با کیت دیگری صورت گیرد.
•  در نتایج مثبت  HBsAg بدون تست  تأییدیه، باید سایر مارکرهای سرولوژیک از جمله anti-HBs،anti-HBc total و  anti-HBc IgMاندازه گیری شده و تفسیر گردد.
• در روش RIA در صورتیکه بیمار تزریق رادیونوکلوئید داشته باشد جواب بطور کاذب افزایش می یابد.
• یکی از معایب برخی کیتهای الایزا عدم توانایی آنها در تشخیص همه زیرگروه های HBsAg است. لذا هنگام استفاده از کیت باید دقت شود که علاوه بر حساسیت معقول، کیت توانایی تشخیص تمامی زیرگروههای HBsAg را داشته باشد ( در بروشور هر کیت ذکر شده است).

          منابع :

1. کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر جامعه نگر
2. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر مير
3. سایت www.cdc.gov/ncidod/diseases/hepatitis/index.htm
4. سايت مايو کلنيک (Mayo mediacal laboratories).
   1. Jacobs S. D, DeMott R. W, Oxley K. D, Laboratory test handbook, 3 rd,Lexi comp,2004, page 699-701