نام اختصاری: P.S.A

سایر نام ها:آنتي ژن اختصاصي پروستات

بخش مورد انجام: آنالیز هورمون

نوع نمونه قابل اندازه گیری: سرم

حجم نمونه مورد نیاز: 1 ml

شرایط نمونه گیری: ناشتایی ضروری نیست اما بهتر است فرد ناشتا باشد.

ملاحظات نمونه گیری:

1. بيمار نبايد اخيراً معاينه ركتال (Digital rectal exam) و يا بافت برداري سوزني پروستات شده باشد، زیرا ممكن است سبب افزايش موقت و جزئي  PSAشود.
2. سن بیمار و سابقه معاینه باید قبل از نمونه گیری پرسیده شده و در برگه آزمایش یادداشت گردد.
3. بلافاصله بعد از نمونه گیری، خون را سانتریفوژ کرده و سرم را تا زمان آزمایش فریز کنید.

موارد عدم پذیرش نمونه : هموليز شدید موجب عدم پذیرش نمونه می گردد.

شرایط نگهداری: نمونه در دماي 4 درجه سانتي گراد 24  تا 48 ساعت و در  C˚20-  تا 3 ماه پایدار است.

کاربردهای بالینی‌ :

1. غربالگري سرطان پروستات در مردان مسن تر از 50 سال.

2. كنترل سير سرطان پروستات و كمك به ارزيابي ميزان تأثير درمان.

روش مرجع:Radio Immuno Assay (RIA) 

روش ارجح:(EIA)   Enzyme Immuno Assay

سایر روشها: کمی لومینوسانس، فلوئوروسانس ایمو نو اسی (IFA)

مقادیر طبیعی:

(سال) سن	PSA Upper Limit (ng/mL)
<40	≤2.0
40-49	≤2.5
50-59	≤3.5
60-69	≤4.5
70-79	≤6.5
≥80	≤7.2

• مقادیر مرجع برای زنان تعیین نشده است.

تفسیر: اندازه گیری PSA در درمان و پیگری سرطان پروستات مؤثر است. بالاترین ارزش PSA به عنوان یک شاخص برای پیگیری بیماران با ریسک بالا و یا بیماریهای پیشرفته است. افزایش مقادیر PSA  درسرطان پروستات، هيپرتروفي خوش خيم پروستات ((BPH ، التهاب پروستات (پروستاتيت) مشاهده می شود. PSA موجود در سیتوپلاسم سلول های پروستات مبتلایان، به درون جریان خون تخلیه می شود و سطح آن در خون افزایش می یابد.PSA  به تنهایی شاخص

محکمی جهت تشخیص سرطان پروستات نیست و باید حتماً با معاینه رکتال  (DRE) همراه باشد. زیرا PSA در هیپرتروفی (بزرگ شدن بیش از حد عضو ) خوش خیم پروستات نیز بالا می رود. مقادیر PSA با محدوده 95 % برای هر دهه سنی تعیین شده است. حد پایینی PSA، مقادیر کمتر از 1 ng/ml است.مقادیر بین 4-8 ng/ml در بیماران مبتلا به هیپرتروفی خوش خیم پروستات مشاهده می شود و مقادیر بیشتر از 8 ng/ml  جهت سرطان پروستات قابل تشخیصی تر است. گرچه تشخیص قطعی معاینه رکتوم و اندازه پروستات است. مقادیر بیشتر از 2 ng/ml به عنوان وقوع عود بیوشیمیایی سرطان پروستات در مردان بعد از برداشتن پروستات قابل ملاخظه است.

عوامل مداخله گر:

§        مواردی که موجب افزایش کاذب در مقادیر PSA می گردند عبارتند از:

• معاينه ركتال
•  دستكاري پروستات در اثر بيوبسي يا برش برداري از پروستات از راه پيشابراه
•  انزال در طي 24 ساعت قبل از آزمايش خون
•  پروستاتیت و عفونت هاي اخير مجراي ادراري

§        دارو هایی از قبیل فيناستريد ، سيكلوفسفامید، دي اتيل استيل سيترول، متوتروكسات

§    افراد در معرض تماس با حیوانات ممکن است دارای آنتی بادی ضد حیوانی (anti-animal antibodies) باشند. این آنتی بادیها ممکن است در روشهای ایمونو اسی تداخل کرده و نتایج نا معتبر حاصل شود.

توضیحات:

• این مارکر اختصاصی برای بدخیمی پروستات نبوده و مقادیر آن ممکن است  در متدهای مختلف، متفاوت باشد.
• آزمايش PSA بايد قبل يا 6 هفته پس از دستكاري غده پروستات و پس از عفونت هاي باکتریایی مجاري ادراري صورت گيرد.
• اسید فسفاتاز پروستاتی (PAP) شاخص توموری دیگری برای سرطان پروستات است. حساسیت و اختصاصیت آن از آزمون PSA کمتر می باشد. و کاربرد آن رو به کاهش گذاشته است.
• سن بیمار در ریپورت آزمایش حائز اهمیت است.

منابع:

1. کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر سالمي

                                         2. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر مير

3. . Smith RA, Cokkinides V, von Eschenbach A, et al: American Cancer Society Guidelines for the Early Detection of Cancer. CA Cancer J Clin 2002;52:8-22