نام اختصاری:βhCG

سایر نام ها: گنادوتروپین جفتی انسان، زیرواحد بتا

Chorionic Gonadotropins, Beta-Subunit, Beta-HCG, High-Sensitivity HCG

بخش انجام دهنده: آنالیز هورمون

نوع نمونه قابل اندازه گیری: سرم، پلاسما

حجم نمونه مورد نیاز:0.6 ml 

شرایط نمونه گیری:

1. نیاز به ناشتایی یا آمادگی خاصی نمی باشد .   

2 . در صورت استفاده ازسنجش RIA ، بیمار نباید اخیراً در معرض مواد رادیواکتیو قرار گیرد.

ملاحظات نمونه گیری:

1. از بیمار نمونه خون وریدی گرفته و آن را در لوله های با درپوش قرمز، صورتی یا سبز جمع آوری نمایید.
2. در طی دو ساعت نمونه را سانتریفیوژ نموده و سرم را از سلول جدا نمایید و آن را در ویال های پلاستیکی مخصوص آلیکوت نمایید.
3. از جمع آوری نمونه سرم لیز، ایکتریک و یا لیپمیک اجتناب نمایید.
4. دانستن سن  و جنس بیمار حائز اهمیت است. آن را در برگه آزمایش یادداشت نمایید.
5. آزمایشگاه می بایست فرمی از اطلاعات فردی و شرایط بالینی بیمار را تکمیل نموده و مستند نماید.

موارد عدم پذیرش نمونه:

ü      همولیز شدید سرم،

ü      لوله یا ظرف بدون برچسب یا با برچسب اشتباه.

شرایط نگهداری:

1. پس از جداسازی سرم، نمونه را به بخش آنالیز هورمون انتقال داده و تا زمان آزمایش در یخچال نگه می دارید.
2. پایداری نمونه سرم در دمای اتاق 8 ساعت، در دمای4˚C  به مدت یک هفته و در  -20˚C به مدت 6 ماه می باشد.

کاربردهای بالینی:

1. تشخیص حاملگی و سقط جنین.
2. پایش زنانی که لقاح مصنوعی انجام داده اند.
3. تشخیص و پایش بیماری ترفوبلاستیک بارداری (GTD)، تومورهای بیضه، تومور ژرم سل تخمدان، تراتوما، و به ندرت، سایر تومورهای ترشح کننده گنادوتروپین جفتی انسان (hCG) .
4. افتراق حاملگی داخل رحمی از حاملگی خارج رحمی.
5. یکی از مارکرهای غربالگری سلامت جنین در سه ماهه دوم بارداری.

روش مرجع: RIA

روش ارجح: CLIA

سایر روشها: ELISA، IRMA، IFA، ECL

مقادیر مرجع:

اطفال و کودکان:

بدو تولد تا 3 ماهگی: ≤50 IU/L

سه ماه تا 18 سال: < 1.4 IU/L

بالغین:    مردان: < 1.4 IU/L     

زنان:   غیر حامله: < 5 IU/L  پیش از یائسگی:  < 1.0 IU/L   پس از یائسگی: < 7.0 IU/L    بارداری مثبت: > 25 IU/L

تفسیر:

 - استفاده اصلی hCG در تشخیص حاملگی است.
-  حاملگی خارج رحمی: حاملگی‏های خارج رحمی نسبت به حاملگی‏های داخل رحمیβ-hCG  کمتری ترشح می‏نمایند. در حالی که سرعت دو برابر شدن β-hCG در حاملگی طبیعی هر 1 تا 3 روز است، اما در اغلب موارد حاملگی اکتوپیک، با سرعت کمتری میزان بتا hCG دو برابر می‏شود.

- سندرم داون (تریزومی 21): در سندرم داون میزان β-hCG بالاتر از حد طبیعی است و میزان AFP و استریول غیرکونژوگه سرم کاهش یافته است.
- سندرم ادوارد (تریزومی 18): میزان β-hCG، AFP  و استریول غیرکونژوگه کاهش یافته است.
- سنجش میزان β-hCG در تشخیص و پایش نئوپلاسم­های تروفوبلاستیک حاملگی بی‏نهایت مفید است.
- همچنین β-hCG همراه با AFP و لاکتات دهیدروژناز برای ارزیابی تومورهای ژرم سل شامل کارسینوم امبریونال (embryonal carcinoma)  و کوریوکارسینوما (choriocarcinoma) به کار می‏رود. 20 تا 40 درصد موارد سمینوما (seminoma) هم β-hCG افزایش می‏یابد.  بطور قابل توجهی سطوح بالای هورمون (> 5000 IU / L) در بیماران مبتلا به سمینوما خالص نادر است و نشان دهنده وجود یک سرطان بیضه مخلوط است.

- در افرادی که غلظت hCG کمتر از 2000 IU/L باشد و کمتر از 66 درصد در طی دو روز افزایش یابد، می‏تواند بیانگر سقط خودبخودی یا حاملگی اکتوپیک پاره شده باشد. مقادیر بالاتر از 100.000 IU/L  می‏تواند همراه با بیماری تروفوبلاستیک حاملگی باشد. 

- میزان β-hCG در 40 تا 50 درصد سرطان بیضه غیر سمینومایی افزایش می یابد.

- در تومورهای ژرم سل تخمدان (در حدود 10٪ از تومورهای تخمدان) سطوح hCG در 20٪ تا 50٪ از موارد افزایش می یابد .

- در تراتوما در کودکان ممکن است هورمون hCG بیش از حد تولید گردد؛ سطوح افزایش یافته β-hCG ممکن است به سطح مشابهی در سرطان بیضه برسد.

- در میان تومورهای غیر تولید مثلی، تومورهای کبدی و صفراوی (هپاتوبلاستوما، سرطان هپاتوسلولار، و cholangiocarcinomas) و تومور نورواندوکرین (به عنوان مثال، تومورهای سلول های جزیره ای و تومورهای کارسینوئید) هستند که اغلب با تولید هورمون hCG همراه است.

عوامل مداخله گر :

1. آنتی‏بادی­های هتروفیلیک (heterophilic) که به عنوان آنتی‏بادی انسانی ضدموش (HAMA) نیز شناخته شده‏اند گاهی اوقات سبب موارد مثبت کاذب hCG سرمی می‏گردند. 
2. سرم همولیز  و لیپمیک ممکن است سبب تداخل در نتایج تست شود. 
3. چنانچه آزمونها بسیار زود و در اوایل بارداری و قبل از آن که سطح HCG به حدقابل ملاحظه ای برسد انجام شوند، ممکن است نتایج منفی کاذب گردند.
4. داروهای افزایش دهنده سطح hCG عبارتند از: دیورتیک ها و پرومتازین و داروهای کاهنده عبارتند از : داروهای ضد تشنج، ضد پارکینسون، خواب آورها و آرامبخشها بویژه پرومازین و مشتقات آن.

توضیحات:

• hCG توسط سلول­های سن­­ ­سیشیوتروفوبلاست ساخته می‏شود و تمام تست‏های حاملگی براساس سنجش hCG می‏باشند hCG . همچنین به عنوان مارکر تومورهای تروفوبلاستیک حاملگی، تومورهای ژرم سل غیرسمینومی و ندرتاً سمینوما در نظر گرفته می‏شود.
• سونوگرافی یک روش حساس اضافی برای تأیید تشخیص های ذکر شده می‏باشد.
• هورمون β-hCG در غربالگری مادران باردار از جهت وجود سندرم داون (تریزومی 21) و سندرم ادوارد (تریزومی 18)، در سه ماهه اول (روزهای 74 تا 97 حاملگی) و همچنین در سه ماهه دوم ( هفته14 تا 22) حاملگی و همراه با سنجش AFP و استریول غیرکونژوگه اندازه‏گیری می‏گردد. بهتر است نمونه‏گیری بین هفته‏های 16 تا 18 حاملگی صورت می‏پذیرد. 
• معمولاً 9 تا 11 هفته پس از تخلیه نئوپلاسم­های تروفوبلاستیک حاملگی، غلظت β-hCG به حد طبیعی بازمی‏گردد. پس از تخلیه نئوپلاسم­های تروفوبلاستیک (مول هیداتی‏فورم) میزان β-hCG هر هفته سنجیده می‏شود تا زمانی که به مدت 3 هفته پیاپی نتوان hCG را در سرم ردیابی نمود. در این زمان پایش ماهانه β-hCG بمدت 6 ماه انجام می‏پذیرد.
• بعضی از روش‏های سنجش β-hCG فقط به منظور تشخیص حاملگی طراحی شده‏اند. در این روش­ها β-hCG تخریب شده یا هموژن­تری که در تومورهای تروفوبلاستیک حاملگی وجود دارند قابل ردیابی نمی‏باشند. 

          منابع :

1. Jacobs S. D, DeMott R. W, Oxley K. D, Laboratory test handbook, 3 rd,Lexi comp,2004,pp: 397-400

2. Norbert W. Tietz, Clinical Guide to laboratory tests,Saunders 1983,ISBN 0-7216-8885-3, pp: 120-121

3. Mayo mediacal laboratories:  http://www.mayomedicallaboratories.com/test-catalog/Overview/61718

4. Aruplaboratories:  http://ltd.aruplab.com/Tests/Pub/0070025 ,  http://ltd.aruplab.com/Tests/Pub/0070029#