نام اختصاری: Ca

سایر نام ها: کلسیم، Calcium, Total، Calcium, Serum

بخش مورد انجام : بیوشیمی

نوع نمونه قابل اندازه گیری: نمونه سرم

حجم نمونه مورد نیاز:  0.5 mL

شرایط نمونه گیری:

• براي كلسيم يونيزه بيمار بايد به مدت 30 دقيقه دراز كش باشد.
•  براي كلسيم توتال بهتر است بيمار ناشتا باشد.

ملاحظات نمونه گیری:

1.براي كلسيم يونيزه بهتر است از تورنيكه استفاده نشود و در شرايط بيهوازي جمع آوري گردد. همچنين انتقال نمونه نيز بايد در شرايط بي هوازي صورت گيرد.

2. مصرف هر گونه داروی مؤثر بر نتایج آزمایش را روی برگه آزمایشگاه ثبت کنید.

3. از ورزش قبل از نمونه گيري اجتناب شود.

موارد عدم پذیرش نمونه : همولیز شدید موجب رد نمونه مي گردد.

شرایط نگهداری : كلسيم يونيزه را مي توان در شرايط بي هوازي، 2 ساعت در دماي اتاق و 48 ساعت در دماي C˚4 نگهداري كرد. کلسیم توتال به مدت 21 روز در C˚4 و 8 ماه در منفی C˚20- پایدار است.

کاربردهای بالینی کلسیم توتال: تشخیص و پایش بر طیف گسترده ای از اختلالات از جمله اختلالات پروتئین و ویتامین D و بیماری های استخوان، کلیه، غده پاراتیروئید، یا دستگاه گوارش.

کاربردهای بالینی کلسیم یونیزه:

1. ارزیابی وضعیت کلسیم در زمان جراحی پیوند کبد، بایپس قلبی ریوی یا هر فرایندی که نیاز به تزریق خون کامل در نوزادان یا بیماران با شرایط وخیم داشته باشد.
2. آزمایش ثانویه در ارزیابی بیماران با مقادیر کلسیم توتال غیر نرمال

روش مرجع:Atomic Absorption Spectrophotometry

روش متداول: کالریمتریک-اسپکتروفتومتری (O-Cresol Phethalein Complexone)

مقادیر طبیعی:                                                       

کلسیم کل (توتال)                                                 

کمتر از 10 روز: 7.6 - 10.4 mg/dl               

نافی: 9.0 - 11.5 mg/dl

10 روز تا دو سال: 9.0 - 10.6

کودکان: 8.8 - 10.8 mg/dl

بزرگسال^* : 9.0 - 10.5 mg/dl

کلسیم یونیزه:

نوزادان: 4.20 - 5.58 mg/dl

2 ماه تا 18 سال: 4.80 - 5.52 mg/dl

بزرگسال^* : 4.5 - 5.6 mg/

مقادیر بحرانی:

کلسیم کل: 7 mg/dl> و  12mg/dl<

کلسیم یونیزه:  2.5 mg/dl> و  6.5 mg/dl<

* مقادیر در کهنسالان کاهش می یابد.

تفسیر: تست کلسیم به منظورارزيابي عملكرد غدد درون ريز ، متابوليسم كلسيم ، تعادل اسيد و باز، انتخاب درمان در بيماران مبتلا به نارسايي كليه، پيوند كليه، اختلالات درون ريز، بدخيمي ها، بيماري هاي قلبي و اختلالات اسكلتي بکار می رود. مقادیر کمتر از 8 mg/dl (هیپوکلسمی) ممکن است با تتانی (لرزش بدن و تشنج) همراه باشد و بایستی تزریق داخل وریدی کلسیم صورت گیرد. مقادیر مساوی و بالاتر از  12 mg/dl بحرانی است و مقادیر بالاتر از  15mg/dlهیپرکلسمی حاد تلقی شده و نیاز به اورژانس پزشکی دارد. میزان کلسیم یونیزه به کمتر از 50 درصد مقادیر طبیعی در بیماران سکته قلبی مشاهده می شود. با هیپوکلسمی متوسط تا شدید ممکن است عملکرد بطن چپ قلب عمیقاً مهار گردد.

افزایش سطح : هيپرپاراتيروئيدي، تومور تيروئيدي مولد PTH مانند كارسنيوم ريه يا كليه، تومور متاستاز داده به استخوان، بيماري پاژه استخواني، بيتحركي طولاني، لاغري يا تخريب استخواني، سندرم شير قليايي (زياده روي در مصرف شير يا آنتي اسيدها) ، مسموميت با ويتامين D، لنفوم، عفونت هاي گرانولوماتوزي مانند ساركوئيدوز و سل، بيماري اديسون، آكرومگالي، هيپرتيروئيدي

کاهش سطح : هيپوپارا تيروئيدي، نارسايي كليه، هيپرفسفاتمي ثانويه به علت نارسايي كليه، ريكتيز، كمبود ويتامين D، استئومالاسمي، سوء جذب ، پانكراتيت، آمبولي چربي، آلكالوز

عوامل مداخله گر:

افزایش دهنده ها : مسموميت با ويتامين D، زياده روي در مصرف شير ، كاهش PH سرم، بستن دراز مدت تورنيكه، نمک های کلسیم،هیدرالازین، لیتیم ، دیورتیک های تیازیدی، PTH ، هورمون تیروئید، آنتی اسیدهای قلیایی، اَرگوکسی فرول، اندروژن ها، ویتامین D.

کاهش دهنده ها : هیپوآلبومینمی، استازولامید، ضد تشنج ها، آسپاراژیناز، آسپرین، کلسی تونین، سیس پلاتین، کورتیکواستروئیدها، هپارین ، ملین ها، دیورتیک های لوپ، نمک های منیزیم، دیورتیک های تیازیدی، استروژن ها، آلبوترول ، ضد بارداری های خوراکی.

توضیحات:

• ضد انعقادی های سیترات، اگزالات و EDTA نباید استفاده شود چون با تشکیل کمپلکس (شلات) با Ca ، تداخل ایجاد می کنند.
• در حالت انجماد ممکن است کلسیم همراه فیبرین یا لیپید رسوب کند.
• پلاستیک یا شیشه کلسیم را در جریان نگهداری جذب می کند( مخصوصاً در محلول های رقیق شده).
• میزان کلسیم یونیزه در در کودکان و جوانان بالاتر از بزرگسالان است.
• مقادیر کلسیم یونیزه با PH رابطه عکس دارد. تقریباً با تغییر هر 0.1 در میزان PH، 0.2  از غلظت کلسیم یونیزه تغییر می کند.
• جمع آوری و انتقال صحیح نمونه برای اطمینان از صحت نتایج ضروری است.

منابع:

1. 1.    Tietz Textbook of Clinical Chemistry, Edited by CA Burtis, CR Ashwood. WB Saunders Company, Philadelphia, 1994
2. 2.    Tietz Textbook of Clinical Chemistry, Edited by CA Burtis, ER Ashwood. Philadelphia, WB Saunders Company, 1999, chapter 39, pp 1405-1406

3. Baldwin TE, Chernow B: Hypocalcemia in the ICU. J Crit Illness 1987;2:9-16