نام اختصاری:Factor V Leiden

سایر نام ها: فاکتور پنج لیدن،Activated protein C (APC) resistance mutation، Factor V Leiden mutation، Mutated Factor V

بخش انجام دهنده: هماتولوژی

نوع نمونه قابل اندازه گیری: پلاسما حاوی ضد انعقاد سیترات سدیم (جهت کاوش غربالگری براساس زمان انعقاد) و خون کامل (جهت کاوش براساسDNA)

حجم نمونه مورد نیاز:  2 ml

شرایط نمونه گیری:

2. آرگاتروبان چند ساعت قبل  از انجام آزماش اجتناب شود.   

  ملاحظات نمونه گیری:

4.  3000-به مدت 20 دقیقه سانتریفیوژ نموده و  پلاسما را جدا نمایید. بهتر است مجدداً پلاسما را سانتریفیوژ نمایید.
5. -^oC فریز نمایید.

موارد عدم پذیرش نمونه:

ü      سرم (نمونه لخته).

ü      پلاسمای غیر سیتراته.

ü      لوله‏ای که به اندازه کافی و مناسب پر نشده باشد.

ü      ارسال نمونه به آزمایشگاه بعد از 4 ساعت.

شرایط نگهداری:

2.  -20^oC تا یک ماه پایدار است.
3. 3.در مورد کاوش براساس DNA، نمونه را در حرارت اتاق یا 4^oC نگهداری‎‏نمایید.

کاربردهای بالینی:

1. ارزیابی افرادی که مقاومت به پروتئین C فعال شده دارند.
2. در طولانی شدن aPTT به علت عدم فعالیت فاکتور پنج، فاکتور پنج لیدن افزایش می یابد .
3. آزمایش برای حصول اطمینان از این که بیمار در وضعیت پرخطر از نظر بیماریهای ترومبوآمبولیک می‏باشد، مفید است. بویژه در ترومبوز وریدی و آمبولیسم ریوی.

روش مرجع: کاوش فاکتورپنجلیدن براساس PCR

روش ارجح: (PPT- based)Activated PartialThromboplastinClot-Based Assay

سایر روشها:  (PT- based)ProthrombinClot-Based Assay

مقادیر طبیعی:2 ≥

تفسیر:

در افراد طبیعی نسبت مقاومت به پروتئین C فعال شدهمعمولاً بیشتر از 2 است در حالی که در افرادی که فاکتور V لیدن دارند این نسبت کمتر از 2 می‏باشد، زیرا فاکتور  V آنها جهش یافته و این مسئله باعث مقاومت فاکتور V به عمل تخریبی پروتئین C می‎شود. اگر نتیجه این تست غیرطبیعی بود، کاوش فاکتور V لیدن براساسPCR انجام می‏گردد که استاندارد طلایی برای آزمایش است. مقاومت به پروتئین C فعال شده شایع‏ترین استعداد ارثی شناخته شده برای ترومبور وریدی است. پروتئین  C فعال شده بطور طبیعی فاکتورهای 5 و 8 فعال شده را از طریق شکستن پروتئولیتیک در بقایای اختصاصی آرژینین تجزیه کرده و در نتیجه انعقاد را مهار می‏کند. افرادی که مقاومت به پروتئین C فعال شده دارند، دارای یک فاکتور 5 جهش یافته هستند که نسبت به فعالیت تجزیه‏ای پروتئین C فعال شده مقاوم است و بیشتر از 95% موارد ناشی از یک جهش نقطه‏ای بوده و به عنوان موتاسیون لیدن شناخته می‏شود.  احتمالاً مقاومت پروتئین C فعال شده (APCR) مهمترین فاکتور خطر ترومبوز است. افزایش خطر در هتروزیگوت‏ها در حدود 7 برابر و در هموزیگوت‏ها حدود 80 برابر است. APCR در بین حدود 20% از بیماران با ترومبوز وریدهای عمقی (DVT) اولیه و در بین حدود 40% از بیماران با ترومبوفیلی دیده می‏شود.

افزایش سطح:  نتایج پاتولوژیک در شرایطی همچون بیماران ترومبوآمبولیک،

عوامل مداخله گر :

§         وجود ضد انعقادهای لوپوسی و هیرودین سبب نتایج غیرصحیح در کاوش‏هایی می­گردد که براساس زمان انعقاد PTT انجام می­شوند ولی بر روی تست‏هایی که براساس DNA انجام می‏شوند تأثیری ندارد. 

§         نمونه سرم یا پلاسمای غیر سیتراته، و نمونه های که بیش از 8 ساعت در دمای اتاق بمانند موجب نتایج کاذب آزمون می گردند.

§         نتایج مثبت کاذب در بیماران با ضد انعقادهای لوپوسی، بارداری، فاکتور VIII  افزایش یافته یا مصرف کننده های قرص‏های ضد بارداری خوراکی دیده می‏شود.

توضیحات:

• آزمایش DNA ،فاکتور پنجلیدن (Leiden) را به عنوان عامل مقاومت APC شناسایی می‏کند.
• فاکتور پنج لیدن، شکل جهش یافته فاکتور V می باشد.
• احتمالاً مقاومت پروتئین C فعال شده (APCR) مهمترین فاکتور خطر ترومبوز است. افزایش خطر در هتروزیگوت‏ها در حدود 7 برابر و در هموزیگوت‏ها حدود 80 برابر است. APCR در بین حدود 20% از بیماران با ترومبوز وریدهای عمقی (DVT) اولیه و در بین حدود 40% از بیماران با ترومبوفیلی دیده می‏شود.
• APCR از طریق یک نوع تغییر یافته aPTT، در حضور و بدون حضور پروتئین C فعال شده (APC) مورد آزمایش قرار می‏گیرد. همچنین آزمایش‏های براساس PT یا سم مار نیز طراحی شده‏اند.

          منابع :

1. سايت مايو کلنيک (Mayo mediacal laboratories):  http://www.mayomedicallaboratories.com/test-catalog/Overview/81419
2. کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر جامعه نگر
3. سایت وزارت بهداشت:  http://lab.behdasht.gov.ir/test/printTest/7

3. Jacobs S. D, DeMott R. W, Oxley K. D, Laboratory test handbook, 3 rd,Lexi comp,2004,P: 104-106

4. Heit JA: Thrombophilia: clinical and laboratory assessment and management. In Consultative Hemostasis and Thrombosis. Fourth edition. Edited by CS Kitchens, BM Alving, CM Kessler. Saunders 2012