نام اختصاری: FBS

سایر نام ها: گلوکز خون ناشتا،Fasting Plasma glucose , Fasting  blood glucose

بخش مورد انجام : بیوشیمی

نوع نمونه قابل اندازه گیری: سرم یا پلاسمای EDTA یا هپارینه

حجم نمونه مورد نیاز: 1 mL

شرایط نمونه گیری:

ملاحظات نمونه گیری:

1. 8 تا 16 ساعت ناشتایی نیاز است. بیمار نباید بیش از 16 ساعت ناشتا باشد زیرا گرسنکی شدید بیمار باعث افزایش کاذب گلوکز می شود.

2. استعمال دارو توسط بیمار را در برگه جواب آزمایش ثبت کنید.

موارد عدم پذیرش نمونه: همولیز شدید نمونه در نتایج تداخل ایجاد می کند.

شرایط نگهداری: در C^◦ 4  به مدت 7 روز و در C^◦20-  به مدت 30 روز پایدار است. بعد از نمونه گیری طی یک ساعت سرم یا پلاسما جدا گردد زیرا گلوکز خون در دمای اتاق هر ساعت به دلیل متابولیزه شدن 10% کاهش می یابد.   

کاربردهای بالینی: تشخیص و مدیریت دیابت شیرین و دیگر اختلالات متابولیسم کربوهیدرات از جمله دیابت بارداری، هیپوگلیسمی نوزادان ، هیپوگلیسمی ایدیوپاتیک، و کارسینوم سلولهای بتای پانکراس

روش مرجع: روش آنزیماتیک هگزوکیناز ( در سرم و پلاسما)

روش ارجع:  روش آنزیماتیک گلوکز اکسیداز

سایر روش ها: هگزوکیناز(متد UV)، O-Toluidine، فولن وو، شافرهارتمن- سوموژی، فروسیانید، بندیکت، واکنش رنگی نئوکوپرین و ...

مقادیر طبیعی:

بند ناف: 45 - 96 mg/dl

نوزاد نارس: 20 - 60 mg/dl

نوزاد: 30 - 60 mg/dl

 اطفال زیر دوسال : 60 - 100 mg/dl

کودکان بالا دو سال الی بزرگسالان: 70 - 110 mg/dl

مقادیر دامنه طبیعی پس از 50 سالگی افزایش می یابد.

مقادیر بحرانی:

مردان: مقادیر بالاتر از 400 mg/dl و پایین تر از 50 mg/dl

زنان: مقادیر بالاتر از 400 mg/dl و پایین تر از 40 mg/dl

اطفال: مقادیر پایین تر از 40 mg/dl

نوزادان: مقادیر بالاتر از 300 mg/dl و پایین تر از 30 mg/dl

تفسیر:

1. FBS  بالاتر یا مساوی mg/dl 126 پس از ناشتایی 8 ساعته نشان دهنده دیابت است. FBS بین

mg/dl 126-110نشان دهنده ریسک بالای ابتلای به دیابت نوع 2 است. این بیماران باید برای تغییر شیوه زندگی مشاوره کرده و جهت پیگیری تستهای تکمیلی بیشتری( از قبیل GGT,2hpp) انجام دهند.  

افزایش سطح: دیابت قندی،پاسخ استرس حاد نظیر عفونت ها، سوختگی ها و جراحی ها، سندرم کوشینگ،  نارسایی مزمن کلیوی،  گلوکاگونوما، پانکراتیت حاد، درمان با دیورتیک ها،  درمان با کورتیکواستروئیدها، آکرومگالی

کاهش سطح: انسولینوما، هیپوتیروئیدی کاهش فعالیت هیپوفیز، بیماری آدیسون،  بیماری وسیع کبدی، زیاده روی در مصرف انسولین، روزه داری

واکنش تداخلی:

1. استعمال سیگار در طی انجام آزمایش موجب افزایش سطح گلوکز خون می گردد.
2. استرس: به علت اثر کاتکول آمین ها بر افزایش سرم، موجب بالا رفتن آن می شود.
3. استعمال یکسری از داروها قبل از انجام آزمایش که بر سطح گلوکز خون تأثیر گذارند.

داروهای افزاینده سطح FBS : داروهای ضد افسردگی، داروهای بلوکه کننده بتا آدرنرژیک، کورتیکواستروئیدها، تزریق IV دکستروز، دکستروتیروکسین، دیازوکسید، دیورتیک ها، اپی نفرین، استروژن ها، گلوکاگن، ایزونیازید، لیتیم، فنوتیازین ها، سالیسیلاتها ( مسمومیت حاد) و تری آ مترن.

داروهای کاهنده سطح FBS : استامینوفن، الکل، استروئیدهای آنابولیک، کلوفیبرات، دیزوپیرامید، جم فیبروزیل، انسولین، مهارکننده های مونو آمین اکسیداز، پنتامیدین، پروپرانولول، تولازامید، تولبوتامید.

توضیحات: در بیماران جدید دیابتی باید گلوکز خون را مکرراً اندازه گیری نمود تا بتوان مقدار مناسب انسولین تجویزی را تعیین نمود.

منابع:

1. Tietz Textbook of Clinical Chemistry. 4th edition. Edited by CA Burtis, ER Ashwood, DE Bruns. WB Saunders Company, Philadelphia, 2006; 5:837-901
2. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فراورده هاي تشخيصي دکتر حميدرضا سقا و همکاران
3. کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر سالمي