کد بین المللی : 85014

نام اختصاری:Hct  or  PCV

سایر نام ها:هماتوکریت، حجم متراکم گلبول های قرمز خون، حجم متراکم سلول،

Packed Cell Volume, Whole Blood Hematocrit, Microhematocrit

نوع نمونه قابل اندازه گیری: خون کامل همراه با ضد انعقاد  EDTA

حجم نمونه مورد نیاز:

ü     با توجه به مقدار ضد انعقاد موجود در لوله های استاندارد متفاوت می باشد. ، معمولا 2 سی سی خون وریدی در لوله با درب بنفش رنگ.

ü     چنانچه از لوله موئينه استفاده مي كنيد مقدار 0.5 ميلي ليتر خون وريدي كافي مي باشد.

شرایط نمونه گیری:  نیاز به ناشتایی نمی باشد.

ملاحظات نمونه گیری:

1. خونگیری وریدی معمول است. در صورت اجبار از خون مویرگی می توان استفاده کرد.
2. لوله حاوی خون و ماده ضد انعقاد را به آرامی چندین بار سروته کرده تا خوب مخلوط شود. از سانتریفیوژ کردن اجتناب کنید.
3. از لخته شدن و لیز شدن خون ممانعت شود.
4. در صورت استفاده از لانست و لوله موئینه، موضع را فشار ندهید و اولین قطره خون را پاک کرده، سپس خون مورد نیاز را جمع آوری نمایید.
5. پس از نمونه گیری محل خونگیری را از لحاظ خونریزی یا هماتوم بررسی نمایید.
6. مصرف هرگونه داروی مؤثر بر نتایج آزمایش را بر روی برگه آزمایشگاه گزارش دهید.

موارد عدم پذیرش نمونه:

ü     همولیز نمونه

ü      لخته بودن نمونه

ü     لوله  بدون ضد انعقاد یا ضد انعقاد نا مناسب

ü     لوله ای که به خوبی پر نشده یا بیش از حد پر شده باشد

ü     لوله با برچسب نادرست یا بدون برچسب.

ü      نمونه فریز شده

شرایط نگهداری:

1. در صورتی که بیشتر از 4 ساعت تاخیر در انجام آزمایش باشد نمونه باید در یخچال نگهداری شود.
2. نمونه در یخچال به مدت 72 ساعت پایدار است.
3. روش دستی باید در عرض 6 ساعت پس از جمع آوری انجام شود.
4. از نگهداری نمونه در فریزر اجتناب کنید

کاربردهای بالینی:

1-    کمک به تشخیص حالات غیر طبیعی هیدراتاسیون پلی سیتمی و آنمی.

2-    کمک به اندازه گیری شاخص های اریتروستی

اطلاعات تکمیلی:

هماتوکریت هر نمونه خون عبارت است از نسبت حجم اریتروسیت‏ها به حجم کل خون که به صورت درصد یا کسر اعشاری نمایش داده می‏شود و واحد آن L/L است.به خاطر بيماري‌ها و شرايط مختلفي که مي‌توانند اندازه‌گيري RBC و Hb را با اشکال مواجه کنند، HCT هم اندازه‌گيري مي‌شود تا به طور مستقيم نشان‌دهنده اندازه هموگلوبين و گلبول قرمز در خون باشد. اين عدد معمولا با درصد نشان داده مي‌شود. اعداد بين 40 تا 52 درصد براي آقايان و 35 تا 47 درصد براي خانم‌ها نرمال به حساب مي‌آيد. در خانم‌هاي باردار درصد بالاتر از 33 طبيعي است.

روش مرجع:-

روش ارجح:Automated cell counter; calculated (HCT = RBC x MCV)، Flow Cytometry

سایر روشها: میکروهماتوکریت، ماکروهماتوکریت.

مقادیر طبیعی:

                               Males          Females

≥ 18 years                     40-52%         35-47%

11 years - <18 years           37-48%         34-44%

5 years - <11 years            35-44%         35-44%

1 year - <5 years              31-44%         31-44%

6 months - <1 year             31-41%         31-41%

3 months - <6 months*          29-41%         29-41%

2 months - <3 months*          28-41%         28-41%

31 days - <2 months*           33-54%         33-54%

0 - <31 days*                  42-64%         42-64%

* values refer to full term infants.

Critical value: < 18% and > 55% (adult)

تفسیر: مقادیر هماتوکریت بسته به شرایط زیر افزایش یا کاهش می یابند:

افزایش سطح: اريتروسيتوز، بيماري قلبي مادرزادي، پلي سايتمي ورا، كم آبي شديد (اسهال شديد- سوختگي) ، بيماري شديد انسدادي مزمن ريوي ( COPD)، ورزش سنگین و هیجانات بیش از اندازه.

کاهش سطح : آنمي، هموگلوبينوپاتي ها، سيرزو، آنمي هموليتيك (اريتروبلاستوز جنيني، هموگلوبينوپاتي ها، آنمي همولتيك دارويي، هموگلوبينوري حمله اي شبانه) ، خونريزي، كمبود غذايي، نارسايي مغز استخوان، دريچه هاي مصنوعي، پرکاری تیروئید، بيماري كليوي، بارداري طبيعي، بيماري كلاژن عروقي/ روماتوئيدي، لنفوم، لوسمي ، مولتيل ماپلوما، بيماري هوچكين.

عوامل مداخله گر:

1. اگر خون در حرارت اتاق نگهداری شود تورم گلبول های قرمز در عرض 24- 6 ساعت سبب بالا رفتن کاذب هماتوکریت خواهد شد.

            نتایج کاذب بالا ممکن است با وجود کرایوپروتئین ها، لکوسیتوز قابل توجه و پلاکت غول آسا رخ دهد.

1. ماکروسیتوز ( افزایش اندازه گلبول قرمز) موجب افزایش Hct و میکروسیتوز (کاهش اندازه گلبول قرمز) موجب کاهش Hct می گردد.
2. همولیز و اًتو آگلوتینین ها موجب کاهش Hct می گردد.
3. شمارش بسیار بالای گلبول های سفید  (WBC) ممکن است هماتوکریت را به طور کاذب کاهش دهد.
4. پر آبی موجب کاهش و کم آبی سبب افزایش Hct خون می گردد.
5. زندگی در مناطق مرتفع به علت پاسخ فیزیولوژیکی به کمبود اکسیژن موجود در این ارتفاعات موجب افزایش مقدار Hb می گردد.
6. بیماری‌هایی که باعث به وجود آمدن شکل‌های غیرطبیعی گلبول قرمز می‌شوند (مثل بیماری گلبول قرمز داسی‌‌شکل) مقداررا تغيير مي‌دهند.
7. کلرامفنیکل و پنی سیلین موجب کاهش Hct می گردد.

کاهش دهنده ها: بارداري ، كلرامفنيكل، پني سيلين

توضیحات:

• مقادیر Hct در کودکان به سن و جنس بستگی دارد و در طی 18 سال اول زندگی متغییر است.
• مقدار Hct در کهنسالان و زنان باردار ( به علت رقت ناشی از افزایش بار مایعات بدن) اندکی کاهش می یابد.
• مقدار Hct بلافاصله پس از خونریزی چندان قابل اطمینان نمی باشد. زیرا درصد حجم خونی که گلبول های قرمز اشغال می کنند تغییر نمی کند مگر پس از جایگزینی حجم کل خون با مایعات، که موجب کاهش Hct می گردد.
• چنانچه اندازه و مقدار هموگلوبینRBC طبیعی باشد، معمولا هماتوکریت (بر حسب درصد) سهبرابر غلظت هموگلوبین (برحسب گرم در دسی لیتر) خواهد بود.
• ماکزیمم میزان Hct در مردان بالغ بیشتر از زنان بالغ می باشد.
• مقادیر کمتر Hb و Hct در اطفال آ‏فریقایی نه تنها ناشی از تالاسمی آلفا و بتا بلکه به علت وجود Hb S و HbC است. وسایل Point–of– Care هم طراحی شده‏اند که با استفاده از آنالیزر مادون قرمز و سانتریفیوژ می‏توانند  Hbو Hct را در عرض 90 ثانیه اندازه‏گیری کنند. 

رفرانس:

1.کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر جامعه نگر

2. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر میر

3. سایت چیلدرنزمن:   http://www.childrensmn.org/manuals/lab/Hematology/019005.asp

4. Jacobs S. D, DeMott R. W, Oxley K. D, Laboratory test handbook, 3 rd,Lexi comp,2004,P: 674-676