نام اختصاری:Blood Parasites

سایر نام ها: انگلهای خونی، اسمیر خونی برای شناسایی انگل های مالاریا و بابزیا، لام مالاریا،

Malaria, Rapid Screen and Giemsa Stain, Blood Parasite Smears; Microfilariae Smears;  Malaria Smears; Babesia Smears;

بخش انجام دهنده: هماتولوژی

نوع نمونه قابل اندازه گیری: خون کامل با ضد انعقاد EDTA

حجم نمونه مورد نیاز:   1ml

شرایط نمونه گیری:نمونه باید به فاصله قبل از زمانی که تب مورد انتظار است گرفته شود.

ملاحظات نمونه گیری:

1. از بیمار نمونه خون وریدی گرفته و در ویال های با درب بنفش جمع آوری نمایید. از بکار بردن ویالهای دیگر بپرهیزید.
2. نمونه را چندین بار سروته کرده تا خوب مخلوط شود.
3. از خون تازه با استفاده از اسلایدهای تمیز عاری از روغن، اسمیرهای تازه تهیه نموده (2 یا 3 عدد از هر یک از اسمیرهای ضخیم و نازک). اسلایدها

ترجیحاً در هوا خشک و با غوطه‏ور کردن مختصر در متیل الکل فیکس شوند. می توان در بالین بیمار از وی خون گرفت و بالافاصله، اسلایدهای نازک و ضخیم را تهیه نمود.

1. برای تهیه اسمیر ضخیم یک قطره خون را که در وسط اسلاید قرار داده‏اید به صورت دایره‏ای که حدوداً 4 برابر قطره است پخش نمایید. این پخش کردن به طور قراردادی توسط گوشة یکی از اسلایدهای دیگر صورت می‏گیرد.
2. تهیه و رنگ آمیزی اسلاید نازک همانند سایر مطالعات خونشناسی می باشد. در اسلاید نازک ایده‏آل، خون باید به قدری نازک باشد که چاپ روزنامه هنوز قابل دیدن باشد.
3. 6. به طور کلی برای انواع روش‏هایی که اخیراً توسعه پیدا کرده‏اند خون کامل نمونه انتخابی است. خون کامل با ضد انعقاد EDTA برای لیز ساپونین باید گرفته شود. 
4. 7. اگر بیمار به یک ناحیه آندمیک انگل های خونی بویژه مالاریا مسافرت کرده، باید زمان و ناحیه سفر ، در  درخواست قید شود. 
   موارد عدم پذیرش نمونه:

ü      استفاده از ویال نامناسب

ü      نمونه لخته شده یا با همولیز شدید

ü      نمونه نگهداری شده در یخچال یا فریزر

ü      نمونه های بدون برچسب یا با برچسب اشتباه.

شرایط نگهداری: خون کامل: در دمای اتاق 24 ساعت پایدار است.   اسلایدها: یک هفته در دمای اتاق پایدار است.

اطلاعات تکمیلی: مالاریا به عنوان مهمترین و شایع ترین عفونت انگلی است که در انسان توسط 4 عضو از گونه پلاسمودیوم ایجاد می شود‏که شاملP.vivax، P.falciparum، P.malariae و P.ovale . بیماری در نواحی حاره‏ای و تحت حاره‏ای دنیا به موازات توزیع پشة ناقل، آندمیک می‏باشد. سالانه تقریباً 500 میلیون نفر به این انگل آلوده می شوند که از این تعداد 1.5 تا 2.7 میلیون نفر جانشان را از دست می دهند. مرحله جنسی چرخة زندگی انگل در بدن پشه روی می‏دهد.
درمان صحیح بستگی به تعیین هویت نوع خاص انگل دارد. آزاد شدن تروفوزوئیت‏ها و قطعات گلبول قرمز منجر به یک پاسخ تب‏دار می‏شود. بیشترین احتمال پیدا کردن اُرگانیسم درست پیش از شروع شدن تب است. اگر در این زمان اُرگانیسم پیدا نشد ولی شک قوی بالینی وجود دارد، نمونه‏گیری متعدد در زمان­های مختلف چرخه تب ممکن است نتیجه‏بخش باشد.
انگل‏های مالاریا در بیماران مبتلا به کم‏خونی سیکل سل هموزیگوت(SS) و هتروزیگوت ( AS) تخریب می‏شوند. در بیماران با نقص G6PD افزایش در هموگلوبین E و یا Fو اوالوسیتوز جنوب شرقی آسیا نیز مقاومت به مالاریا دیده می‏شود. در افراد دافی منفی (Fy^a Fy^b) مقاومت به پلاسمودیوم ویواکس اتفاق می‏افتد.

کاربردهای بالینی:

1. بررسی گسترش های خونی برای تشخیص انگل های خونی نظیر مالاریا، بورلیا ، تریپانوزوما و سایر گونه های میکروفیلرها. در این گسترش ما به دنبال مراحل بلوغ انگل در سلول های آلوده می گردیم که البته در اثر کثرت انگل و افزایش آلودگی می توانند سلولها را پاره کرده و در زمینه لام هم دیده شوند.
2. بررسی بیماری تب‏دار بدون علت شناخته شده.

روش مرجع و  روش ارجح: -

روش متداول: بررسی میکروسکوپی اسمیرهای نازک و ضخیم خون محیطی که با رنگ رومانوفسکی (به خصوص گیمسا) رنگ شده‏اند.داشتن تخصص و تجربه کافی در این زمینه بسیار مفید و مؤثر است.

سایر روشها: غربالگری مالاریا با میکروسکوپ فلورسنت و استفاده از آکریدین نارنجی یا بنزوتیوکاربوکسی پورین هم قابل انجام است. این روش‏ها حساس بوده و می‏توان بدون نیاز به مشاهده‏کنندگان خیلی مجرب از آنها نتایج مطلوب به دست آورد.

پروب‏های هیبریداسیون DNA برای پیدا کردن مالاریا تهیه شده‏اند ولی ممکن است حساسیت آنها قابل مقایسه با فیلم‏های ضخیم نباشد.

بعضی از سل کانترها نظیر ( Abbott Cell-Dyn 4000)می‏تواند پیگمان هموزوئین (Homozoin) داخل لوکوسیتی همراه مالاریا را به وسیله آنالیز دپولاریزاسیون با حساسیت 80% و ویژگی 97% پیدا کند. 

مقادیر طبیعی: منفی (عدم وجود اُرگانیسم)

تفسیر: گسترش مثبت (مشاهده اشکال رینگ، ترفوزویت، شیزونت، پیگمان و گامتوسیت)  نشاندهنده عفونت به گونه های پلاسمودیوم یا بابزیا می باشد.

شناسایی گونه ها می تواند در درمان ضدانگلی مناسب مهم باشد. برای تشخیص بهتر پلاسمودیوم، اسمیر ضخیم باید مورد بررسی قرار گیرد. اسمیر ضخیم فاقد هموگلوبین می باشد. این اسمیر در شرایطی مفید می باشد که تعداد انگل کم و یا گسترش نازک منفی باشد. اسمیر ضخیم برای یافتن مالاریا در مطالعات وسیع و در بیماران مبتلا به عفونت مزمن و یا تحت درمان با داروهای ضد مالاریا، از ارزش خاصی برخوردار است.

اسمیر نازک نسبت به اسمیر ضخیم دارای شفافیت بالاتری بوده و افتراق ریخت شناسی تک یاخته های خونی را به طرز قابل اعتمادتری ممکن می سازد.

تغییرات در گلبول های قرمز (RBCs) آلوده شده، مفید در تشخیص گونه های مالاریا

محدودیت ها و عوامل مداخله گر :

§         هر آزمونی که اسمیر ضخیم را شامل نشود نمی تواند کافی در نظر گرفته شود.

§         نتیجة منفی احتمال آلودگی پارازیتی را رد نمی‏کند.

§         اگر شک قوی به عفونت پروتوزوایی، فیلاریایی یا تریپانوزومی وجود دارد، آزمایش باید حداقل 3 مرتبه و با نمونه‏های به دست آمده در زمان­های مختلف سیکل تب انجام شود. 

§         ضدانعقادها ممکن است در مورفولوژی انگل ایجاد اشکال کنند. هرچند EDTA از بقیه بهتر است.

توضیحات:

• تفسیر اسلاید‏های ضخیم مشکل‏تر است ولی به میزان زیادی حساسیت را بالا می‏برد. بررسی اسمیر نازک و ضخیم یک روش حساس است به گونه‏ای که تحت شرایط ایده‏آل می‏تواند حتی 10 پارازیت در میکرولیتر خون را پیدا کند.
• در مالاریا حداکثر زمان مطلوب برای تهیه لام بلافاصله پیش از بروز تب است، زیرا بیشتر سلول ها آلوده هستند. پس از لرز گلبول های قرمز پاره گردیده و انگل ها آزاد می گردند.
• نمونه گیری در حین تب و لرز فقط در موارد مشکوک به پلاسمودیوم فالسیپاروم ارزش دارد.
• در موارد نادر، Light Cycler PCR ممکن است برای تایید اسمیر دشوار مورد استفاده قرار گیرد.

          منابع :

1.Hoffman SL: Diagnosis, treatment, and prevention of malaria. Med Clin North Am 1992;76:1327-1355

2. Jacobs S. D, DeMott R. W, Oxley K. D, Laboratory test handbook, 3 rd,Lexi comp,2004,pp: 888-890

3. ARUP Laboratories:  http://ltd.aruplab.com/Tests/Pub/2001547

4. Mayomedical laboratories:  http://www.mayomedicallaboratories.com/test-catalog/Overview/9240

5. Centers for Disease Control (CDC) (2004). Treatment of Malaria (Guidelines for Physicians), 2004, June 28  http://www.cdc.gov/malaria/about/index.html

6. Manual of Clinical Microbiology (2003), 8th edition. Plasmodium and Babesia, pp 1944-59

3. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر مير.