نام اختصاری:Prog

سایر نام ها: پروژسترون، Progesterone Assay

بخش انجام دهنده: آنالیز هورمون

نوع نمونه قابل اندازه گیری: سرم، پلاسما، بزاق

حجم نمونه مورد نیاز:   1ml

شرایط نمونه گیری:

1. نیاز به ناشتایی نمی باشد

2. در صورت کاوش با RIA بیمار نباید اخیراً در معرض ایزوتوپ رادیواکتیو قرار گرفته باشد.   

3. از استعمال داروهایی چون استروژن، پروژسترون و کلومیفن، 24ساعت قبل از انجام ازمایش اجتناب نمایید.

ملاحظات نمونه گیری:

1. با رعایت اصول نمونه گیری از بیمار، نمونه خون وریدی گرفته و آن را در لوله  یا ویالهای های با درپوش قرمز جمع آوری کنید.

2. پس از نمونه گیری، محل  خونگیری را از لحاظ خونریزی یا هماتوم بررسی نمایید.

3. در صورت استعمال داروهای مؤثر بر نتایج آزمایش، آن را در برگه آزمایش یادداشت نمایید.

1. 4.  از جمع آوری نمونه  سرم لیز، ایکتریک و یا لیپمیک اجتناب نمایید.

5. . تاریخ آخرین قاعدگی (LMP) بیمار و هفتة حاملگی را روی برگه آزمایشگاه ذکر کنید.

موارد عدم پذیرش نمونه:

ü      همولیز شدید نمونه.

ü      ذوب و فریز مکرر نمونه.

شرایط نگهداری:

1. پس از نمونه گیری، حداکثر در ظرف دو ساعت نمونه را سانتریفیوژ نموده و سرم را جدا نمایید.  
2. نمونه در دمای اتاق به مدت 8 ساعت، در دمای یخچال (2-8^oC) به مدت 7 روز و در 20^oC - تا 6 ماه پایدار است.

اطلاعات تکمیلی: پروژسترون به طور طبیعی بدنبال تخمک گذاری از جسم زرد تخمدان ترشح می شود. در چند هفته اول بارداری، پروژسترون توسط جسم زرد ترشح می شود. سپس جفت ساخت پروژسترون را آغاز می کند. سطح پروژسترون سرم و غلظت متابولیتهای ادراری آن (مانند پرگناندیول) در طی نیمه دوم سیکل طبیعی تخمک گذاری (حدود روز 21 ) بسیار بالا می رود. سطح پروژسترون اطلاعاتی راجع به زمان وقوع تخمک گذاری در اختیار می گذارد. به علت افزایش سریع سطح پروژسترون بدنبال تخمک گذاری، اندازه گیری پیاپی آن برای تعیین وقوع تخمک گذاری و در صورت وقوع، تعیین زمان دقیق آن استفاده میگردد. همچنین اطلاعات ارزشمندی در مورد زنانی که برای باردار شدن دچار مشکل می باشند نیز فراهم می آورد. پس از تخمک گذاری سطح پروژسترون پلاسما به همراه هورمون LH رو به افزایش گذاشته و این افزایش 10- 6 روز ادامه می یابد. سپس سطح آن کاهش پیدا می کند و خونریزی آغاز می شود. در دورا ن بارداری سطح پروژسترون به سبب تولید آن توسط جفت، افزایش می یابد. سنجش مکرر آن برای ارزیابی وضعیت جفت در موارد بارداری پر خطر استفاده می شود. امروزه سنجش پروژسترون برای پایش تجویز پروژسترون کمکی در بیمارانی که مرحله زرده ای در آنان برای حفظ بارداری در اوایل آن کافی نمی باشد، بکار می رود.

کاربردهای بالینی:

1. حصول اطمینان از اینکه آیا تخمک گذاری در یک چرخه قاعدگی طبیعی رخ داده است.
2. بررسی عملکرد جفت در دوران بارداری.
3. بررسی برخی از بیماران مبتلا به تومورهای آدرنال و یا بیضه.
4. اندازه گیری پروژسترون در ارزیابی نازایی بکار می رود.
5. اندازه گیری پروژسترون در تشخیص حاملگی خارج رحمی و سقط جنین مؤثر است. 

روش مرجع: رادیو ایمونو اسی (RIA)

روش ارجح: الکتروکمی لومینوسانس

سایر روشها: الایزا ، کمی لومینوسانس، IFA ، IRMA

مقادیر طبیعی:

سرم:

پیش از بلوغ:7-52 ng/dl  (SI: 0.2-1.7 nmol/L )

بالغین مرد:13-97 ng/dl  (SI: 0.4-3.1 nmol/L )

زنان مرحله فولیکولار: 15-70 ng/dl (SI: 0.5-2.2  nmol/L )

زنان مرحله لوتئال: 200-2500 ng/dl (SI: 6.7-79.5  nmol/L )

زنان پس از یائسگی: کمتر از (1.3 nmol/L) 40ng/dl

حاملگی: سه ماه اول: 725-4400 ng/dl (SI: 23.0-140.5  nmol/L )

سه ماه دوم: 1950-8250 ng/dl (SI: 62.0-262.4  nmol/L )

سه ماه سوم: 6500-22900 ng/dl (SI: 206.7-728.2  nmol/L )

بزاق:

زنان مرحله فولیکولار: 0.5-4.0 ng/dl   (SI: 0.016-0.127 nmol/L )

زنان مرحله لوتئال: 6.0-12.0 ng/dl   (SI: 0.19-0. 38 nmol/L )

تفسیر:
 ● در یک زن حامله با خونریزی سه ماه اول حاملگی اگر پروژسترون سرم بیشتر از 250 ng/dl  باشد بیان‏گر یک حاملگی طبیعی داخلی رحمی است در حالیکه مقادیر کمتر از 150 ng/dl  پیش‏گویی کننده یک حاملگی غیرطبیعی خواهد بود. با این حال پروژسترون سرم قادر نیست یکحاملگی خارج رحمی (EP )  را از یک حاملگی داخل رحمی غیرطبیعی افتراق دهد.
 ● استفاده از سطوح پروژسترون سرم همراه با سطوح β-hCG ممکن است در افتراق حاملگی طبیعی داخل رحمی از حاملگی غیرطبیعی داخل رحمی یا EP کمک‏کننده باشد (Cutoff: 15 ng/ml). سطوح پروژسترون و β-hCG در حاملگی‏های غیرطبیعی پایین‏تر است.
●  اندازه گیری پروژسترون در ارزیابی نازایی بکار می رود. به این صورت که غلظت پروژسترون در روز 21 قاعدگی اگر بیشتر از 10 µg/ml باشد معمولاً نشانه لوتئینیزاسیون (تولید جسم زرد) کافی می‏باشد. با بیوپسی آندومتریال بین روزهای 24 و 26  میتوان فاز ترشحی آندومتر را ارزیابی کرد.
●   اندازه گیریپروژسترون درمونیتورینگ بیمارانی که تخمک‏گذاری در طی القاء با hCG ، hMG، FSH / LHRH یا کلومیفن داشته‏اند، مفید می باشد.

افزایش سطح: تخمکذاری، کیستهای زرده ای تخمدان، هیپر آدرنوکورتیکالیسم، هیپرپلازی آدرنوکورتیکال، کوریوکارسینومای تخمدان، مول هیداتی فورم ( حاملگی مول)

کاهش سطح: پره اکلامپسی، مسمومیت حاملگی، تهدید به سقط، نارسایی جفتی، مرگ جنین، نئو پلاسم تخمدان، آمنوره و کاهش عملکرد تخمدان.

عوامل مداخله گر :

§         در بعضی سنجش‏ها، غلظت‏های بالای 17 – هیدروکسی پروژسترون بطور کاذب سطوح پروژسترون را بالا می‏برد. 

§         مصرف اخیر رادیوایزوتوپها می تواند بر نتایج آزمون که به روش رادیو ایمونو اسی انجام می گردد  اثر بگذارد. مصرف رادیو نوکلئیدها قبل از آزمایش نیز بر نتایج تأثیر می گذارد.

§         حمل و نقل نامناسب نمونه موجب همولیز می گردد که ممکن است بر نتایج اثر بگذارد.

§         دارو هایی که موجب تداخل در نتایج آزمایش می شوند عبارتند از : استروژن، پروژسترون و کلومیفن.

§         در بیماران تحت درمان با دوز بالا بیوتین (برای مثال،>5 mg/day )، هیچ نمونه نباید حداقل تا 8 ساعت پس از تزریق بیوتین گرفته شود.

§         قرص های ضد بارداری باعث کاهش کاذب سطح پروژسترون می گردد.

توضیحات:

• در سرم در حدود 18% از پروژسترون به گلوبولین متصل شونده به کورتیزول و 79 درصد به آلبومین متصل است در حالیکه مابقی آزاد است. در روزهای 21 تا 22 سیکل قاعدگی، پروژسترون افزایش یافته بیانگر تخمک‏گذاری است.
• مقادیر پایین پروژسترون همراه با حاملگی خارجی رحمی (EP) یا سقط دیده می‏شود. 
• سطوح LH و پروژسترون ممکن است در برخی از تومورهای آدرنال و یا بیضه افزایش نشان دهد.
• نارسایی جفت با سطوح پایین LH و پروژسترون در ارتباط است.
• افزایش تدریجی در پروژسترون خون زن باردار از هفته 9 تا 32  مشاهده می گردد(10 تا 100 برابر افزایش سطح).
• سطح پروژسترون در بارداریهای چند قلو بیشتر از بارداری تک قلو می باشد.
• سنجش های مکرر پروژسترون برای ارزیابی وضعیت جفت در بارداریهای پرخطر انجام می شود.. چنانچه حیات جفت به مخاطره افتد، سطح آن کاهش می یابد.

          منابع :

1. کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر جامعه نگر
2. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر مير
3. سایت مایوکلنیک:  http://www.mayomedicallaboratories.com/test-catalog/Overview/8141

4. Jacobs S. D, DeMott R. W, Oxley K. D, Laboratory test handbook, 3 rd,Lexi comp,2004,P:1093-1094

5. Norbert W. Tietz, Clinical Guide to laboratory tests,Saunders 1983,ISBN 0-7216-8885-3, P: