نام اختصاری: P

سایر نام ها : فسفر، Inorganic Phosphorus، Phosphate، ^-PO4

بخش مورد انجام : بیوشیمی

نوع نمونه قابل اندازه گیری: سرم یا پلاسمای هپارینه

حجم نمونه مورد نیاز:  0.5 mL

شرایط نمونه گیری: ناشتا بودن به مدت 14-12 ساعت ضروری است. محدودیتی در مصرف مایعات وجود ندارد.

ملاحظات نمونه گیری:

 1. در صورت امکان بدون استفاده از تورنیکه نمونه برداری شود.

 2. ورزش موجب افزایش سطح فسفر شود.

3. از ضد انعقادهای سیترات، اگزالات و EDTA به دلیل ایجاد کمپلکس فسفاته استفاده نشود.

4. سن و جنس بیمار را در برگه آزمایش یادداشت کنید.

موارد عدم پذیرش نمونه :  همولیز شدید موجب رد نمونه می شود.

شرایط نگهداری :

• سرم یا پلاسما ظرف 1 ساعت جداسازی شود.
•  نمونه 7 روز در دمای C^◦ 4 و یک سال در C^◦20-   پایدار می باشد.

کاربردهای بالینی :

1. کمک به تفسیر بررسی اختلالات پاراتیروئید، استخوان و به منظور اندازه گیری فسفات و اطمینان از سطح کافی آن در خون.
2.  کمک به تشخیص اختلالات کلیوی، عدم تعادل اسید و باز

روش مرجع:Atomic Absorbtion spectrophotometry (AAS)

روش ارجح: فتومتریک

مقادیر طبیعی:

مردان:                                                                               زنان:

1 تا 4 سالگی:     4.3 - 5.4 mg/dl                                      1 تا 7 سالگی:     4.3 - 5.4 mg/dl

5 تا 13 سالگی:   3.7 - 5.4 mg/dl                                      8 تا 13 سالکی:   4.0 - 5.2 mg/dl

14 تا 15 سالگی:3.5 - 5.3 mg/dl                                     14 تا 15 سالگی:  3.5 - 4.9 mg/dl

16 تا 17 سالگی: 3.1 - 4.7 mg/dl                                  16 تا 17 سالگی:  3.1 - 4.7 mg/dl

18 سال و بالاتر:2.5 - 4.5 mg/dl                                      18 سال و بالاتر:    2.5 - 4.5 mg/dl

کودکان زیر یک سال: 4.5 - 6.5 mg/dl

مقادیر بحرانی: مقادیر کمتر از  1 mg/dl  تهدید کننده حیات است.

تفسیر: غلظت سرمی فسفر بین 1.5 - 2.4 mg/dl بطور متوسط کاهش یافته است و معمولا با علائم بالینی همراه نیست. سطوح کمتر از 1.5 mg/dl ممکن است منجر به ضعف عضلات، همولیز گلبولهای قرمز، کما، و بدشکلی استخوانی و اختلال در رشد استخوان گردد. از سطح فسفر کمتر از mg/dl1 به طور بالقوه تهدید کننده حیات است و یک مقدار بحرانی در نظر گرفته می شود.

حاد ترین مشکل در ارتباط با افزایش سریع سطح سرمی فسفر هیپوکلسمی با لرزش، تشنج، و افت فشار خون است.

افزایش سطح : هیپوپاراتیروئیدی، نارسایی کلیوی، افزایش مصرف فسفات در رژیم غذایی یا به صورت IV، آکرومگالی، متاستاز استخوانی، ساراکوئیدوز، هیپوکلسمی، اسیدوز، رابدومیلوز، لنفوم یا میلوم پیشرفته، کم خونی همولیتیک

کاهش سطح : ناکافی بودن فسفر رژیم غذایی، مصرف مداوم آنتی اسید، هیپر پاراتیروئیدی، هیپرکلسمی، الکلیسم مزمن، کمبود ویتامین D (ریکتیز) ، درمان هیپرگلسمی، هیپرانسولینیزم، سوء تغذیه، آلکالوز، سپسیس با باکتری های گرم منفی

عوامل مداخله گر:

افزایش دهنده ها : ملین ها یا تنفیه های حاوی فسفات، متی سیلین، استروئیدها، فوروزماید، تیازید ها، زیاده روی در مصرف ویتامین D

کاهش دهنده ها : تجویز اخیر گلوکز به صورت IV ، آنتی اسید ها، آلبوترول ، داروهای بیهوشی، استروژنها، انسولین ، ضد بارداری خوراکی و مانیتول

توضیحات :

• مصرف کربوهیدرات از جمله تجویز داخل وریدی(IV) گلوکز  موجب کاهش سطح فسفر می شود. زیرا فسفر به همراه گلوکز وارد سلول می شود.
• از ضد انعقادهای مانند سیترات ، اگزالات و EDTA در روش کالیمتریک  نمی توان استفاده نمود.
•   پس از تزریق انسولین کاهش موقتی در فسفر مشاهده می شود.
• فسفر دارای ریتم شبانه روزی دو فازی بسیار قوی است.پایین ترین سطح سرمی فسفر در صبحمی باشد.پیک اولین افزایش در اواخر بعد از ظهر و اوج دوباره در اواخر شب است.پیک دوم کاملا بالا و نتایج ممکن است در خارج از دامنه مرجع باشد.

منابع:

1. Tietz Textbook of Clinical Chemistry. Edited by Burtis and Ashwood. WB Saunders Co, Philadelphia, PA, 1994

2. Yu GC, Lee DBN: Clinical disorders of phosphorus metabolism. West J Med 1987;147:569-576

3. Manual of Diagnostic and Laboratory tests, Mosby’s

4. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر مير