نام اختصاری:Gastrin-14, 17, 34

سایر نام ها: گاسترین، Gastrin, S

بخش انجام دهنده: ایمونولوژی

نوع نمونه قابل اندازه گیری: سرم

حجم نمونه مورد نیاز:   1 ml

شرایط نمونه گیری:

1. به مدت 12-ساعت ناشتایی قبل از نمونه گیری لازم می باشد. نوشیدن آب مانعی ندارد.
2. افرادی که الکل مصرف می نمایند می بایست 24 ساعت قبل از انجام آزمایش از مصرف الکل خودداری نمایند.
3. به منظور انجام آزمون تزریق کلسیم (Calcium Infusion simulation Test)، 15 mg گلوکونات کلسیم را به صورت داخل وریدی تزریق می کنند. سپس سطح گاسترین سرم قبل از تزریق، با نمونه هایی که هر یکساعت یکبار تا 4 ساعت گرفته می شود مقایسه می گردد.
4. به منظور انجام آزمون سکرتین (Secretin challenge Test)، 2unit/kg procine secretin را داخل وریدی تزریق نمایید. سطح گاسترین سرم قبل از تزریق و سپس در فواصل 2، 5، 10، 15 و 20 دقیقه اندازه­گیری می شود.

ملاحظات نمونه گیری:

1. نمونه پلاسما قابل قبول نمی باشد.
2. در هنگام جداسازی نمونه، بهتر است  از ویال پلاستیکی استفاده شود و نمونه برای این تست بطور مجزا جدا گردد.
3. در صورت نمونه گیری در خارج از ازمایشگاه، آنرا بلافاصله به آزمایشگاه ارسال نمایید.
4. پس از نمونه گیری زمان جمع آوری نمونه را بر روی برچسب آزمایش یادداشت نمایید.
5. مصرف هرگونه داروی مؤثر بر نتایج آزمون را در برگه آزمایش گزارش نمایید.
6. محل خونگیری را از نظر خونریزی بررسی نمایید.

موارد عدم پذیرش نمونه:

• نمونه های غیر ناشتا
• همولیز شدید نمونه

شرایط نگهداری: نمونه درC 4^o به مدت 4 ساعت و درC  -20^oتا 30 روز پایدار است.  برای نگهداری طولانی تر  نمونه را در 70^oC-  نگه دارید.

• سرم­هایی که 48 ساعت در دمایC 4^oبوده­اند تا 50%  کاهش فعالیت را نشان می­دهند.

کاربردهای بالینی:

1. ارزیابی مبتلایان به زخمهای پپتیک.
2. بررسی بیماران مبتلا به آکلروهیدریا ( نقص در تولید اسید معده) و آنمی پرنیشیوز.
3. بررسی بیماران مشکوک به سندرم زولینجر الیسون (Zollinger-Ellison syndrome) یا سندرومZE .
4. تشخیص گاسترینوما. اندازه گیری گاسترین روی  سرم های basal و تحریک شده با سکرتین (secretin-stimulated) بهترین تست آزمایشگاهی برای تشخیص گاسترینوما می باشد.

روش مرجع: رادیو ایمنو اسی (RIA)

روش ارجح: کمی لومینوسانس یا الکترو کمی لومینوسانس

سایر روشها: الایزا (ELISA)

• اکثر کاوش­ها اختصاصی برای C-Terminal گاسترین و واکنش یکسان با G-34،G-17 و G-14 می­باشد.

مقادیر طبیعی:

خون بند ناف: 20 – 290 ng/L or Pg/ml

0 تا 4 روز: 120 - 183 ng/L   

کودکان: کمتر از 10 - 125 ng/L

بالغین 60- 16 ساله: 25 - 90 ng/L

بالغین بیش از 60 سال: کمتر از 100 ng/L

• pg/ml = ng/L

افزایش سطح:

ü      سندرمزولینگر – الیسون (300 - 350,000 ng/L)

ü      کم خونی پرنیشیوز(130 – 2300 ng/L)

ü      گاستریت آتروفیک

ü      کارسینوم معده

ü      نارسایی مزمن کلیوی

ü      انسداد پیلور معده (دریچه خروجی معده)

ü      باقیمانده آنتروم پس از جراحی معده.

          کاهش سطح:

ü        آنترکتومی همراه با واگوتومی

ü        کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم)

تفسیر:
گاسترین توسط سلول­های نورواندوکرین G که در آنتروم معده و گاهی سایر مناطق دستگاه گوارش قرار دارند ترشح می­شود. گاسترین سبب ترشح اسید معده و رشد سلول­های شبه انتروکرومافین مترشحه هیستامین، در مخاط معده می­شود که در هیپرگاسترینومی مزمن این سلول­ها دچار هیپرپلازی می­شوند. از نظر بالینی، اندازه­گیری گاسترین به منظور تشخیص تومورهای کارسینوئید مترشحه گاسترین (گاسترینوما) انجام می­گیرد. شایع­ترین محل گاسترینوما در دئودنوم یا پانکراس بوده که سبب سندرم زولینگر – الیسون (ZE) می­شود. کارسینوئیدهای معده همراه با گاستریت مزمن آتروفیک و بصورت اسپورادیک (نادر) هم اتفاق می­افتند. سلول­های G به ندرت ممکن است در غدد لنفاوی هم یافت شوند.

ترکیبی از افزایش گاسترین همراه با افزایش اسیدیته معده در هیپرپلازی اولیه سلول G هم اتفاق می­افتد که افتراق آن ازسندرم زولینجر الیسون (ZE) سخت می­باشد. سایر بیماریهایی که گاسترین سرم در آنها افزایش می­یابد عبارتند از گاستریت آتروفیک، کم خونی پرنشیوز، سندرم پس از واگوتومی، به دنبال رزکسیون روده باریک، نارسایی کلیه و سیروز.
حدود 90 درصد از گاسترینوماها در دئودنوم، پانکراس یا یک غده لنفاوی اطراف پانکراس دیده می­شوند و 10% باقیمانده، گسترش وسیعی داشته و ممکن است در کبد، تخمدان، قلب، معده، امنتوم (omentum) ، مجرای صفراوی مشترک  (CBD) یا روده باریک یافت  شوند.

ترکیبی از گاسترین ناشتای بالا (غالباً بیشتر از1000ng/Lو بالا بودن اسیدیته ناشتای معده (غالباً PH معده کمتر از 2.5) کلید تشخیصسندرومZEاست. بیمارانی که مقادیر آنها به این معیارها نمی­رسد کاندید   secretin challenge test و یا تست تزریق کلسیم هستند.
برای نتایج دوپهلو می­توان از سکرتین داخل وریدی (2unit/kg procine secretin) استفاده کرد و سطوح سریال گاسترین را به فواصل 2، 5، 10، 15 و 20 دقیقه اندازه­گیری کرد. افزایش بیشتر از 200ng/L  در گاسترین به عنوان تست مثبت در نظر گرفته می­شود و نشاندهنده گاسترینوما می باشد..

عوامل مداخله گر :

• بلع غذای غنی از پروتئین می­تواند منجر به یک افزایش 2 تا 5برابری سطح طبیعی در گاسترین سرم شود.
• در بیماران دیابتی که انسولین دریافت می­کنند ممکن است بطور کاذب سطوح گاسترین افزایش یافته باشد.
• داروهایی که ممکن است سطح گاسترین سرم را افزایش دهند عبارتند از آنتی اسیدها، عوامل بلوک کننده H2 مثل رانی­تیدین و مهار کننده­های پمپ هیدروژن (امپرازول).
• داروهایی که ممکن است سبب کاهش سطوح گاسترین شوند عبارتند از آنتی کولینرژیک­ها، ضد افسردگی­های سه حلقه­ای و آتروپین.
• جراحی زخم پپتیک موجب پیدایش محیط قلیایی می گردد که خود قویترین محرک ترشح گاسترین است.
• قهوه، آمینو اسیدهای خوراکی و نمک ها خوراکی کلسیم دار همچون کربنات کلسیم و کلرید کلسیم و کاتکول آمین ها( اپی نفرین، نوراپی نفرین و دپامین) منجر به افزایش سطح گاسترین می گردد.

توضیحات:

§         گاسترین توسط سلولهای G واقع در بخش دیستال معده (ناحیه آنتروم) تولید شده و محرک قوی ترشح اسید معده می باشد.

§         سطح گاسترین سرم در مبتلایان به زخم های پپتیک، طبیعی است در حالی که در بیماران دچار سندروم ZE یا هیپرپلازی سلول G بسیار بالا می باشد.

§         سطح گاسترین در بیمارانی که از داروهای ضد اسیدی برای التیام زخم پپتیک استفاده می کنند، یا تحت جراحی زخم پپتیک قرار گرفته اند و یا گاستریت آتروفیک دارند ( در پاسخ به محیط قلیایی معده) بالا می رود. اما این افزایش به اندازه آنچه در مبتلایان به سندروم ZE یا هیپرپلازی سلول G مشاهده می شود نمی باشد.

§         سرطان معده معمولاً با محیط قلیایی فاقد اسید همراه است که محرک قوی ترشح گاسترین می باشد.

§         در نارسایی مزمن کلیوی، نیمه عمر گاسترین طولانی شده و منجر به افزایش سطح گاسترین در سرم می گردد.

§         در انسداد پیلور، معده متسع می گردد. اتساع معده منجر به افزایش ترشح گاسترین می گردد.

        منابع :

1. کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر جامعه نگر
2. سايت مايو کلنيک (Mayo mediacal laboratories):  http://www.mayomedicallaboratories.com/test-catalog/Overview/8512
3. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فرآورده هاي تشخيصي- دکتر حميد رضا سقا و همکاران- نشر مير
4. Jacobs S. D, DeMott R. W, Oxley K. D, Laboratory test handbook, 3 rd,Lexi comp,2004,P:631-633
5.  http://ehr2.behdasht.gov.ir/lab/test/printTest/169
6. Norbert W. Tietz, Clinical Guide to laboratory tests,Saunders 1983,ISBN 0-7216-8885-3, p:220-223