نام اختصاری: G6PD

سایر نام ها:  گلوکز- 6-فسفات دهیدروژناز،G6DP Erythrocytes

,Red blood cell enzyme deficiency

نوع نمونه قابل اندازه گیری: همولیزات گلبول های قرمز شسته شده، خون تام (همراه با EDTA یا هپارین یا ACD)

حجم نمونه مورد نیاز: ml2

شرایط نمونه گیری:

1. نیاز به ناشتایی نمی باشد.

 2. از لخته شدن یا همولیز در زمان نمونه گیری جلوگیری شود.

ملاحظات نمونه گیری:

2. نمونهنباید فریز گردد.

4.  سنو جنس بیمار را در برگه آزمایش یادداشت کنید.

1. در صورتی که نمونه به آزمایشگاه مرجع فرستاده می‏شود بر روی یخ مرطوب ارسال شده و منجمد نشود. 

موارد عدم پذیرش نمونه: 

• همولیز شدید یا لخته خون
• استفاده از نمونه هايي با ضد انعقادهاي اگزالات يا فلوردار.
• نمونه هايي كه بيشتر از یک هفته در يخچال يا بیش از 24 ساعت در 25 درجه نگهداري شده باشند.

شرایط نگهداری: بااستفاده از ضد انعقادهای فوق، آنزیم‏های گلبول قرمز در 4°C به مدت 7 روز و در 25°C  تا 24 ساعت پایدار خواهند بود. 

اطلاعات تکمیلی:

آنزیم G6PD فعال بصورت یک دایمر است که هر منومر آن حاوی 515 اسید آمینه است. تجمع منومرها به سمت اشکال فعال (دایمرهای بزرگ)، وابسته به NADP است G6PD . یک آنزیم housekeeping است که مرحله اول مسیر هگزوز منوفسفات را کاتالیز می‏کند و وظیفه آن برداشتن پراکسید و در نتیجه محافظت گلبول قرمز از آسیب اکسیداتیو است. این آنزیم قدرت احیاء‏کنندگی را به شکل NADPH تأمین می‏کند که همراه با گلوتاتیون برای سم‏زدایی (detoxification) H2O2 مورد نیاز است. فقدان کامل آنزیم به نظر می‏رسد مغایر با حیات باشد. نقص G6PD شایع­ترین نقص همراه با همولیز در گلبول قرمز است و همچنین شایع­ترین اختلال متابولیک گلبول­های قرمز می‏باشد. حدود 400 میلیون نفر در سرتاسر دنیا مبتلا به این نقص آنزیمی هستند. بیشتر از 440 واریانت آنزیم توسط WHO و عمدتاً براساس شدت بالینی به زیرگروه‏های زیر تقسیم شده‏اند:
■کلاس I: فقدان شدید آنزیم همراه با کم خونی همولیتیک مزمن (کمتر از 10% فعالیت طبیعی(
■کلاس II: فقدان شدید آنزیم همراه با همولیز متناوب
■کلاس III: فقدان متوسط آنزیم همراه با همولیز متناوب که معمولاً به دنبال عفونت یا مصرف داروها رخ می‏دهد (10 تا 60% فعالیت طبیعی(
■کلاس IV: بدون نقص آنزیمی یا همولیز
از این میان شایع­ترین زیرگروه‏ها کلاس (G6PDA^-) III و (G6PDA⁺) IV  می‏باشند.
همولیز ناشی از نقص G6PD همراه با تشکیل Heinz bodies در گلبول­های قرمز خون محیطی است. (اریتروسیت‏های پیر که بیشترین نقص G6PD را دارند). نقص G6PD ممکن است در استرس‏های اکسیداتیو به خصوص عفونت‏های ویروسی، مصرف باقلا و مواجهه با نفتالین، شدید یا حتی کشنده باشد. در زیرگروهی از مبتلایان به کمبود G6PD در عرض چند ساعت پس از خوردن باقلا همولیز شدید رخ می‏دهد (فاوویسم). در صورتی که نقص آنزیمی شدید باشد، اختلال عملکرد گرانولوسیت‏ها همراه با افزایش استعداد به عفونت هم رخ می‏دهد(G6PD Barcelona) .
سطوح افزایش یافته آنزیم در کم خونی بدخیم، کم خونی مگالوبلاستیک، از دست رفتن مزمن خون، انفارکتوس قلبی، کمای کبدی، هیپرتیروئیدی و سطوح کاهش یافته در فقدان G6PD، کم خونی همولیتیک و کم خونی‏های غیراسفروسیتی نامعمول دیده می‏شوند.
یافته‏های آزمایشگاهی در زمان همولیز فعال همانند سایر کم‏خونی‏های همولیتیک بوده و شامل پویکیلوسایتوز، اسفروسیت و همچنین مشاهده اجسام‏ هاینز با رنگ‏آمیزی متیل ویوله است.

کاربردهای بالینی: 

روش مرجع:روش WHO در C^◦25

روش متداول: روش ICSH در C^◦ 37 ( بدون ضریب اصلاحی برای فعالیت G6PD)، روشbishop modified در  C^◦30 ، روش Zinkham  در C^◦30

سایر روشها:Fluorescent Spot Test، Ascorbate Cyanide Test، Dye reduction test، AS-PCR

مقادیر طبیعی: U/gr hemoglobin  7.0 – 20.5

تفسیر:

از آنجایی که آلل ژن این آنزیم بر روی کرموزوم X قرار دارد بنابراین کمبود G6PD یک اختلال وابسته به جنس می باشد. در نتیجه نقص در این آنزیم در مردان به صورت هموزیگوت و در زنان به صورت هتروزیگوت تظاهر می یابد. افراد دچار حساسیت آنزیمی به بعضی داروها، خوردن باقلا و عفونت های باکتریایی و ویروسی مستعد آنمی همولیتیک می باشند. مقادیر غیر نرمال 20- 0 درصد میانگین نرمال است.

افزایش سطح:کم خونی پرنیسیوز، کم خونی مگالوبلاستیک، خونریزی مزمن، انفارکتوس میوکارد، اغمای کبدی، هیپرتیروئیدی.

کاهش سطح:کمبود یا نقص آنزیم G6PD، کم خونی همولیتیک غیر ایمونولوژیک نوزادان، کم خونی نادر غیر اسفروسیتی. 

عوامل مداخله گر: رتیکلوسیتوز قابل توجه می تواند نتایج مثبت کاذب در آزمون ایجاد کند. بنابراین استفاده از گلبول های قرمز شسته شده و محلول سوسپانسیون در حجم مساوی بهتر از استفاده از خون کامل در این آزمایش است.

• مصرف برخي از دارو ها و مواد غذايي اكسيدكننده در بيماران با كاهش آنزيم G6PD سبب رسوب هموگلوبين اكسيد شده در جدار RBC و ليز آن مي گردد. از جمله شايع ترين داروها و مواد شیمیایی که فرد مبتلا باید از آنها دوری نماید عبارتند داروهاي ضد مالاريا ،استانیلید، آسپرین، داکسوروبی‏سین، فورازولیدون، متیلن بلو، نالی‏دیکسیک اسید، نفتالین، نیتروفورانتوئین، پاراآمینوسالیسیلیک اسید، فنازوپیریدین، فنیل هیدرازین، پریماکین، کینیدین، کینین، سولفاستامید، سولفامتوکسازول، سولفاپیریدین، تولوئیدین بلو و تری‏نیتروتولوئنو از مواد غذايي به باقالا می توان اشاره کرد.
• غربالگری پس از یک اپیزود همولیتیک ممکن است قادر به ردیابی نقص G6PD نباشد چرا که اکثر سلول­های دچار نقص تخریب شده‏اند و سلول­های جوانی که به تازگی از مغزاستخوان آزاد شده‏اند فعالیت آنزیمی نسبتاً بالایی دارند. ممکن است پس از بهبودی بیمار از یک اپیزود تشخیص داده نشدة همولیز، نیاز به تکرار تست باشد. تست‏های جدیدی که مبتنی بر PCR آلل اختصاصی (AS - PCR) Allele – Specific PCR           هستند این معایب را ندارند.

توضیحات:

• G6PD  یک آنزیم گلبول قرمز با توارث وابسته به X است که در نگهداری پروتئین‏های گلبول­های قرمز در وضعیت احیاء اهمیت دارد. بیشتر از 440 جهش مختلف در این آنزیم ثبت شده که از این میان 60 جهش به تنهایی یا همراه با سایر جهش‏ها منجر به همولیز گلبول­های قرمز در هنگام مواجهه با استرس می‏شوند. در صورت مثبت شدن آزمایش غربالگری، اندازه‏گیری کمی (quantitative) G6PD ممکن است مفید باشد.

• هنوز به عنوان علت ایجادکننده آنمی به طور قطع تأیید نشده است. همچنین فعالیت طببعی این آنزیم نقص را از بین نمی برد.

منابع:

1. Beutler E: Glucose-6-phosphate dehydrogenase deficiency. In Hematology. Fifth Edition. Edited by E Beutler, MA Lichtman, BS Coller, TJ Kipps. New York, McGraw-Hill Book Company, 1995, pp 564-586
2. کتاب جامع تجهيزات آزمايشگاهي و فراورده هاي تشخيصي دکتر حميدرضا سقا و همکاران- نشر میر
3. کتاب جامع تست هاي تشخيصي و آزمايشگاهي پاگانا- دکتر مهتاب جعفر آبادي آشتياني و همکاران- نشر سالمي.
4. کتاب خون شناسي- انعقاد و طب انتقال خون هنري- ديويدسون 2011
5. پایگاه اطلاع رسانی داده های آزمایشگاهی به زبان فارسی:http://lab.behdasht.gov.ir/test/printTest/174